بسم الله الرحمن الرحیم
محضر مبارک ولی امر مسلمین و رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله العظمی خامنه ای دامت برکاته
با سلام و تحیت
ضمن عرض ادب و ادای احترام به محضر حضرت عالی که همواره دلسوزانه و مدبرانه، روشنگر راه انقلاب و انقلابیون و در فراز و نشیب های
سیاسی، اجتماعی و فرهنگی با حسن تدبیر و اوامر حکیمانه نجات بخش جامعه از شرّ فتن و آفات بوده اید.
به استحضار می رساند اینجانبان جمعی از دبیران دینی پس از پیگیری های مکرر از مجاری قانونی و مکاتبه و در نهایت گفتگو و مناظره
نماینده دبیران با متولی امر در رسانه ملی )رادیو( و عدم رسیدگی و توجه آنان به خواست جمعی دبیران بر آن شدیم که نکاتی را به محضر
شریف تقدیم و دستور و فرمایش حضرت عالی را بر اصلاح امر مسألت داریم:
اخیراً شاهد مصوبات ابلاغی از سوی وزارت آموزش و پرورش هستیم که به نظر می رسد خواسته یا ناخواسته از سویی پایه های تعلیم و
تربیت دینی نسل حاضر را در مقاطع مختلف سنی نشانه و از سوی دیگر سلامت، ثبات و امنیت فرهنگ اصیل اسلامی ایرانی را از آن گرفته –
است که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می شود.
در مجموع پایه های مختلف تحصیلی در مقطع متوسطه دوم » دین و زندگی « 1( حسب برنامه هفتگی مصوب، میزان ساعات تدریس درس
برای رشته های ریاضی، تجربی،فنی و حرفه ای و کاردانش، مجموعاً از 11 ساعت ) بدون احتساب دوره پیش دانشگاهی( به 6 ساعت کاهش یافته
است. 1
توجیه » در عوض، ساعات تدریس دروس دینی در مقطع ابتدایی افزایش یافته « مصوبه تقلیل فوق از سوی مسئولین امر، با این استدلال که
شده است . این در حالی است که بر احدی از آگاهان امر پوشیده نیست که اولا گرچه پایه تربیت دینی دانش آموز در مقطع ابتدایی شکل می
گیرد اما رشد و کمال حتی ثبات و استحکام ریشه آن در مقاطع بالاتر و سنین نوجوانی اتفاق می افتد. ثانیا در دوره ابتدایی امکان استفاده از
ظرفیت های درس های دیگر مانند فارسی ، اجتماعی و هنر برای کمك به امر تعلیم و تربیت دینی وجود دارد؛ زیرا هم معلم تمام این دروس،
یك معلم است و هم موضوعات، آنقدر تخصصی نیست که نتوان در این دروس به بحث آموزش مفاهیم دینی پرداخت. اما وقتی به دوره متوسطه
دوم می رسیم، هم موضوعات جنبه تخصصی به خود می گیرد و هم شبهات و چالش ها به گونه ای هستند که پاسخگویی به آنها جز از دبیر
متخصص بر نمی آید. لذا کم شدن ساعت درس قرآن و تعلیمات دینی در دوره متوسطه کار را سخت و پیچیده می کند. ثالثا تقلیل ساعت
موجب حذف بخش تدبر در آیات قرآن کریم و به قرائت صرف بسنده شده است که مغایر با اهداف سند تحول بنیادین است.. این در حالی است
که کتاب های سابق اندوخته های عربی دانش آموز را برای بخشی از ترجمه به خدمت قرآن می آورد. رابعاً به حسب واقع در پایه های ابتدایی
افزایش ساعت اتفاق نیفتاده و ادعای افزایش ناشی از اضافه شدن پایه ششم به این مقطع است که خواه نا خواه موجب افزایش ساعت درس دینی
و نیز سایر دروس) علوم، ریاضی و فارسی( در مقطع ابتدایی شده است.
به موازات تقلیل ساعات تدریس درس دینی ، کتب درسی جدید مانند سواد رسانه ای « 2( برخی مسئولین محترم نیز استدلال می کنند که
، تفکر ، سلوک خانواده و ... جایگزین شده و قصد بر آن است که دانش آموزان نسل جدید با فرهنگ به روزآوری شده اسلامی و ایرانی آشنا
اما در خصوص کتب مورد اشاره لازم به ذکر است که اولا اکثر قریب به اتفاق این مباحث توسط دبیران غیر مرتبط با درس دینی ارائه و » شوند
تدریس می شوند و این عدم تخصص مدرس ، به خودی خود می تواند آسیب های جبران ناپذیری بر پیکره فکری و رفتاری مخاطبان وارد کند.
ثانیا از این دروس غالباً به منظور جبران کمبود دروس تخصصی در پایه ها و رشته های مختلف استفاده می شود و بیشتر جنبه اختیاری دارند
تا اجباری. بنابراین نمی توان انتظار بازخورد مؤثر و شایسته ای از آن ها داشت.
1 1.تا سال 1334 ميزان ساعات درس تعليمات ديني و قرآن، براي دانش آموزان سال اول دبيرستان 4 ساعت، براي سال دوم 3 ساعت و براي سال سوم نيز 3
ساعت بود. كه در برنامه جديد كه از سال 39 اجرايي شد براي هر پايه تنها 2 ساعت در نظر گرفته شده است.
3(اتفاق تعجب برانگیز دیگری که از سال پیش رخ داده است این است که در کنار کاهش ساعت درس دینی برای رشته های تجربی و
ریاضی ، ساعت درس قرآن و تعلیمات دینی برای رشته انسانی در دوره دوم متوسطه نه تنها کاهش نیافته است بلکه از 11 ساعت به 11 ساعت
نیز افزایش یافته است. شاید از ابتدای تأسیس آموزش و پرورش تا کنون برای اولین بار باشد که ساعت یك درس عمومی، آن هم درس دینی و
قرآن، در یك دورۀ تحصیلی، برای برخی از دانشآموزان دو برابر برخی دیگر تعیین شده است؛ بدین صورت که برای دانشآموزان رشتۀ علوم
انسانی چهار ساعت و برای سایر رشتهها دو ساعت در هفته به درس دینی و قرآن اختصاص داده شده است. گر چه دلایل این تفاوت توسط
مسئولان ذیربط به طور رسمی و روشن اعلام نشده، امّا در برخی مصاحبهها و نشست ها توضیحاتی آمده که میتواند دلایل این تفاوت تلقی
شود. در هر صورت، این تصمیم گیری عجیب پیامدهایی را به دنبال دارد که به بعضی از آنها اشاره میکنیم:
الف-اولین اثر و نتیجۀ این تصمیم ایجاد ابهام در ذهن دانشآموزان است. دانشآموزان یك پایه که در دو رشتۀ متفاوت تحصیل میکنند،
میبینندکتاب یکی حجیم تر و کتاب دیگری کم حجم تر، یکی دو بار در هفته با معلم دینی رو به رو میشود و دیگری یك بار. دانشآموزان از
یکدیگر میپرسند چه تفاوتی میان ما هست که یکی باید دو برابر دیگری این درس را بخواند؟ همین ابهام با عمق بیشتری در ذهن معلمان نیز
شکل میگیرد. آنان نیز سؤال میکنند آیا میان این رشتهها یا دانشآموزان این رشتهها اختلافی از جهت سابقۀ یادگیری و نظایر آن وجود دارد
که یکی باید دو برابر دیگری دینی وقرآن بخواند؟ آیا دانشآموزان علوم انسانی ضعیف تر از حد معیارند که باید بیشتر دینی بخوانند یا دانش-
آموزان رشتههای دیگر قوی تر از معیارند و نیاز کمتری به این درس دارند؟
آنان پاسخ روشنی برای این سؤالها نمییابند. آری، ما از نزدیك می بینیم که معمولا دانشآموزان علوم ریاضی و تجربی)نه فنی و حرفهای(
در کلاس درس با چالش های فکری بیشتری مواجه بوده و سؤال های بیشتری دارند و دبیران دینی به علت دغدغه فوت زمان، مجال کافی برای
پاسخ به اشکالات دانش آموزان را ندارند.
نبود پاسخ روشن، خانوادهها ودانشآموزان را بتدریج به موضعگیریهای غلط نیز خواهد کشاند؛ مثلا دانشآموزان علوم انسانی خواهند گفت
چرا ما باید بیشتر دینی بخوانیم و کتاب حجیمتری را امتحان دهیم؟ حالا که هفتاد در صد دانشآموزان دو ساعت دینی و قرآن دارند، بهتر است
ما هم همان دو ساعت داشته باشیم.
ب-از برخی اظهار نظرها برمیآید که این قبیل عوامل در این اختلاف ساعت دخالتی نداشتهاست که اگر میداشت، میتوانست ذهن دانش-
آموزان و معلمان را روشن کند و آنان را قانع نماید. از صحبت برخی از مسئولان گرامی بر میآید که مشکلات و محدودیت هایی که در مسیر
تنظیم جدول درسی رشتهها بوده، موجب این تفاوت شده است. مثلا چون سند تحول آموزش و پرورش برنامه ریزان را ملزم به قرار دادن برخی
درسها در جدول درسی کرده، و جمع ساعتهای درسی در هفته هم ثابت است، ناچار شده اند در رشتههایی مانند ریاضی وتجربی از تعدادی از
درس ها از جمله درس دینی و قرآن ساعتی کم کنند تا جا برای درس های جدید باز شود.
اما جالب این جاست که یکی از نقدهایی که همواره همین مسئولان به جدول درسی قبلی داشتند -و معتقدند که سند تحول آن را اصلاح
کرده- تخصصی دیدن دورۀ متوسطۀ دوم و اهمیت بیشتر دادن به دروس تخصصی و بیتوجهی به دروس عمومی است که عمدۀ بار اهداف کلان
آموزش و پرورش را بر دوش میکشند ولی سهمی در خور با اهدافشان در جدول درسی ندارند. اما سند تحول، دورۀ دوازده سالۀ آموزش و
پرورش را بیشتر یك دورۀ عمومی تعریف میکند که هدف اصلی آن تربیت دانشآموزانی است که در ساحت های مختلف وجودی به مراتبی از
رشد برسند. اقتضای چنین رویکردی آن است که در هنگام تنظیم جدول درسی، ابتدا سهم دروس عمومی مشخص شود و سهم باقی مانده میان
دروس تخصصی توزیع گردد. اگر این روش مورد توجه قرار میگرفت، نه تنها درس دینی و قرآن سهم یکسانی در همۀ رشتهها به دست میآورد،
بلکه سهم آن افزایش مییافت. زیرا این درس، علاوه بر اینکه با چند ساحت مندرج در سند ارتباط دارد، بار اصلی ساحتی را بر دوش میکشد که
امروزه بامسألهها و چالش های فراوانی روبروست به طوری که رسیدن به اهداف این ساحت را بسیار سخت کرده است.
امروزه، ما دارای حکومت و نظامی به نام اسلام و تشیع هستیم که در کنار برخی نارساییهای درونی، با تهاجمهای گوناگونی دست و پنجه نرم
میکند که از همه آنها سختتر تهاجم فکری و اعتقادی و اخلاقی است. هجومی که امروزه به پایههای اعتقادی اسلام و تشیع چندین برابر دهۀ
اول انقلاب است و دانشآموزان دورۀ دوم متوسطه و جوانان هدف اصلی این تهاجم اند. این در حالی است که آموزش و پرورش هیچ تمهید ویژه-
ای برای مقابلۀ با این هجوم فراهم نکرده و حتی برخی از امکانات قبلی را هم از دست داده است که ارزشمندترین آنها معلمان دینی با انگیزه و
اهل مطالعه بود که بتدریج بازنشسته شدهاند و میدان تدریس را ترک کردهاند.
به نظر می رسد نتیجه تصمیمات نهاد متولی تعلیم و تربیت کشور در سطح مدارس ، باعث غبارآلودگی فضای دینی مدارس و تضعیف روحیه
معنوی نسل جوان نه تنها در محیط آموزشی بلکه همراه با تضاد گفتار و رفتار در سطح جامعه خواهد بود .
با توجه به موارد فوق شایسته و بلکه ضروری است درس دینی و قرآن سامان مجددی در جدول درسی بیابد و حد اقل چهار ساعت در هفته
را در بر گیرد و معلمان دینی و قرآن هفتهای دو بار با دانشآموزان درس داشته باشند. همچنین ضروری است ستاد نظارت بر حسن اجرای درس
دینی و قرآن، حد اقل با همان اختیارات سالهای 1361 تا 1336 ) نه با اختیارات ستاد اعتلا ( بار دیگر احیا شود و از جنبههای مختلف به
ساماندهی این درس بپردازد و برای چالش های پیش رو برنامههای مؤثری را به اجرا در آورد.
اینجانبان از محضر شریف استدعا داریم با مداقّه در دغدغه این سربازان فرهنگی ضمن در نظر گرفتن مصالح کشور و نظام مقدس، دست
اندرکاران و مسئولین امر را آگاه و برای تنویر افکار عمومی خاصه جامعه دانش آموزی، اولیاء و مربیان، ارائه طریق و روشنگری فرمایید.
والامر الیکم
با کمال احترام و امتنان
جمعی از دبيران ديني سراسر كشور
تيرماه 6931
رونوشت :دفاتر مراجع وآيات عظام )دامه ظله(
رونوشت : مقام عالی وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ايران
رونوشت :دفتر شورای عالی انقلاب فرهنگی